Προληπτικός Έλεγχος Μαστού

Τι είναι, πότε πρέπει να γίνεται και γιατί?

Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον πιο συχνό τύπο καρκίνου στο γυναικείο φύλο και υπολογίζεται ότι η πιθανότητα να νοσήσει μια γυναίκα, εφόρου ζωής είναι 12%( περίπου 1 στις 8 γυναίκες). Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι με σωστή πρόληψη μπορεί να ανιχνευθεί σε πρώιμο στάδιο με αποτέλεσμα να είναι θεραπεύσιμος και να επιτευχθεί πλήρης ίαση.

Τρία βήματα μπορούν να οδηγήσουν στη σωστή πρόληψη:

1. Αυτοεξέταση μαστού ώστε η γυναίκα να γνωρίζει το στήθος της
2. Επί συμπτωμάτων ή αλλαγών επίσκεψη σε εξειδικευμένο χειρουργό μαστού
3. Ετήσια μαστογραφία και κλινική εξέταση από εξειδικευμένο χειρουργό μαστού από την ηλικία των 40 ετών (εάν δεν υπάρχουν αυξημένοι παράγοντες κινδύνου).

Στόχος του προληπτικού ελέγχου είναι η ανίχνευση του καρκίνου όσο το δυνατόν νωρίτερα. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο συστηματικός προληπτικός έλεγχος έχει συμβάλει στη μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο μαστού σε ποσοστό 25%.

Προληπτικό έλεγχο πρέπει να κάνουν όλες οι ασυμπτωματικές γυναίκες, ενώ εκείνες με οικογενειακό ιστορικό ή παράγοντες κινδύνου ξεκινούν σε μικρότερη ηλικία.

Ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα συνίσταται σε:

• 25-40 ετών: κλινική εξέταση από εξειδικευμένο χειρουργό κάθε 1-3 χρόνια, ενώ μετά τα 35 έτη μπορεί να προστεθεί και υπέρηχος μαστού, και αυτοεξέταση σε μηνιαία βάση
• Ηλικία > 40 έτη: κλινική εξέταση ανά έτος, μαστογραφικός έλεγχος ανά έτος (και συμπληρωματικός υπέρηχος εάν χρειαστεί) και αυτοεξέταση σε μηνιαία βάση

Για να είναι πλήρης ο έλεγχος, η κλινική εξέταση (ψηλάφηση) είναι απαραίτητη καθώς μπορεί να αναγνωρίσει όγκους που διέφυγαν της απεικόνισης είτε γιατί η σύσταση των μαστών δεν το επιτρέπει (πυκνοί μαστοί), είτε γιατί η θέση τους είναι δύσκολα προσβάσιμη από τη μαστογραφία, είτε γιατί η φύση της νόσου είναι ιδιαίτερη (νόσος Paget, λοβιακός καρκίνος κτλ), είτε γιατί διέφυγαν της προσοχής κατά την πρώτη ανάγνωση της απεικόνισης.

Μια γυναίκα πρέπει να ελέγχει το μαστό της τακτικά έως την ηλικία των 70 ετών και μετά από αυτή την ηλικία συνεχίζει βασιζόμενη στη σύσταση του γιατρού της διότι αν και μετά την ηλικία αυτή η πιθανότητα να νοσήσει από καρκίνο μαστού μειώνεται, εντούτοις δεν εξαλείφεται.

Ανατομία

Ο μαστός είναι ένας τροποποιημένος ιδρωτοποιός αδένας και αποτελείται από 15-20 λόβια και πόρους, οι οποίοι διακλαδίζονται και τελικά συνενώνονται σε 4-5 κύριους πόρους που εκβάλλουν στη θηλή. Οι πόροι αποτελούν το δρόμο που ταξιδεύει το μητρικό γάλα κατά το θηλασμό. Ανάμεσα στους πόρους και τα λόβια υπάρχει λίπος και συνδετικός ιστός. Ανάλογα με την ηλικία κάθε γυναίκας η αναλογία λιπώδους ιστού-μαζικού παρεγχύματος μεταβάλλεται. Η θηλή περιβάλλεται από μια πιο σκουρόχρωμη κυκλική περιοχή, τη θηλαία άλω στην οποία ανευρίσκονται σμηγματογόνοι αδένες, οι αδένες του Montgomery. Μερικές φορές οι αδένες αυτοί διογκώνονται δημιουργώντας την ψευδή εντύπωση ύπαρξης ογκιδίων. Ο μαστός εκτείνεται προς τη μασχάλη και αυτή η περιοχή λέγεται ουρά του μαστού.

Εξέταση Μαστού: Ποιός-που-πότε και πως;

Κάθε γυναίκα από την εφηβεία και μετά πρέπει να γνωρίζει το μαστό της. Όταν ντύνεται, όταν κάνει μπάνιο, όταν γυμνάζεται, ακόμα και όταν ξεκουράζεται μπορεί να αντιληφθεί τυχόν αλλαγές. Η αυτοεξέταση των μαστών αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πρόληψης. Η διάγνωση και διερεύνηση αλλαγών επιτυγχάνεται με τακτική κλινική εξέταση από εξειδικευμένο για το μαστό γιατρό και συμπληρώνεται με τις ειδικές για το μαστό εξετάσεις, δηλαδή μαστογραφία και υπέρηχο. Καλό είναι ο ολοκληρωμένος έλεγχος να γίνεται σε οργανωμένες μονάδες μαστού που έχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό και εμπειρία και που μπορούν να προσφέρουν ένα ευχάριστο και ήρεμο περιβάλλον το οποίο θα ενισχύσει το δεσμό εμπιστοσύνης της γυναίκα με την ομάδα γιατρών που έχει επιλέξει.

Αυτοεξέταση Μαστού

Παρόλο που η διάγνωση καρκίνων μικρού μεγέθους σε πρώιμο στάδιο επιτυγχάνεται κυρίως με τη συστηματική εξέταση των μαστών με τη μαστογραφία, η «αυτο-εξέταση» των μαστών από την ίδια την γυναίκα εξακολουθεί να είναι χρήσιμη.  Η γυναίκα εξοικειώνεται με την «υφή» των μαστών της και τυχόν αλλαγές μπορούν να την κινητοποιήσουν να επισκεφθεί το γιατρό της για έλεγχο νωρίτερα. Επίσης μπορεί να αποδειχθεί  χρήσιμη σε γυναίκες που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε μαστογραφικό έλεγχο ή δεν ακολουθούν συστηματικά κάποιο ανάλογο πρόγραμμα.

Η εξέταση των μαστών συνίσταται να γίνεται μεταξύ 8^ης-10^ης μέρας μετά την έναρξη της περιόδου γιατί αυτό το χρονικό διάστημα η επίδραση των γυναικείων ορμονών, των οιστρογόνων, είναι μικρότερη στο μαστό με αποτέλεσμα να μην είναι τόσο ευαίσθητος και οζώδης. Πρέπει να γίνεται μια φορά κάθε μήνα, την ίδια ημέρα του κύκλου. Εάν η γυναίκα βρίσκεται στην εμμηνόπαυση τότε επιλέγει να εξετάσει το μαστό της την ίδια ημέρα κάθε μήνα.

• Ξεκινάμε ξαπλώνοντας ανάσκελα καθώς αυτή η θέση διευκολύνει την ψηλάφηση.
• Τοποθετούμε το ένα χέρι πίσω από το κεφάλι και με τα δάχτυλα του άλλου χεριού (2^ο,3^ο & 4^ο δάχτυλο) ψηλαφούμε το μαστό
• Κάνουμε κυκλικές κινήσεις και προσέχουμε να εξετάσουμε όλο το μαστό
• Στη συνέχεια ασκούμε ελαφρά πίεση στη θηλή για να εξετάσουμε εάν υπάρχει εκροή υγρού
• Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία και στον άλλο μαστό
• Στη συνέχεια, σε όρθια θέση, στεκόμαστε μπροστά από έναν καθρέφτη.
• Παρατηρούμε το σχήμα των μαστών , τη συμμετρία, αλλαγές στο δέρμα, τις θηλές και τη θηλαία άλω
• Επαναλαμβάνουμε σηκώνοντας τα χέρια πάνω από το κεφάλι

Σκοπός της αυτοεξέτασης είναι να γνωρίσει η γυναίκα το σχήμα και την υφή του στήθους της, ώστε εάν υπάρξει κάποια μεταβολή να το αντιληφθεί εγκαίρως και να απευθυνθεί στο γιατρό της.