Πολυκυστικές Ωοθήκες

Με τον όρο Πολυκυστικές Ωοθήκες περιγράφουμε τις ωοθήκες που περιέχουν πολλές μικρές κύστες, οι οποίες είναι ωοθυλάκια που μπορεί να περιέχουν ωάρια και συνήθως δεν ξεπερνούν τα 8 χιλιοστά σε μέγεθος. Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι συχνές στις γυναίκες και απαντώνται περίπου στο 20 – 30% του πληθυσμού ενώ δεν θα πρέπει να μπερδεύονται με το Συνδρομο των Πολύκυστικών Ωοθηκών καθώς σαν εύρημα από μόνες τους δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η ασθενής θα αναπτύξει και το σύνδρομο. Οι κύστεις αυτές δεν προκαλούν προβλήματα, δεν απαιτούν χειρουργική αφαίρεση, ούτε και διατρέχουν τον κίνδυνο εξαλλαγής σε καρκίνο.

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) αποτελεί ένα σύνολο ετερογενών στοιχείων, όπως οι διαταραχές περιόδου και η αντίσταση στην ινσουλίνη καθώς και η παρουσία πολλαπλών ωοθυλακίων στις ωοθήκες. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στην εφηβεία, αν και σε πολλές γυναίκες μπορεί να εμφανιστούν αργότερα. Το σύνδρομο αυτό είναι αποτέλεσμα τόσο γενετικής προδιάθεσης όσο και επίδρασης περιβαλλοντικών παραγόντων. Η πληθώρα ωοθυλακίων και οι ορμονικές διαταραχές έχουν ως αποτέλεσμα σε κάθε κύκλο να μην αναπτύσσεται ένα ωοθυλάκιο το οποίο οδηγεί σε ωορρηξία αλλά έχουμε πολλά μικρά ανώριμα ωοθυλάκια που φαίνονται σαν κυστίδια, γι΄αυτό και χρησιμοποιούμε τον όρο πολυκυστικές ωοθήκες.

Τα μικρά αυτά θυλάκια δεν μπορούν να παράγουν τα αναγκαία οιστρογόνα για την πρόκληση ωορρηξίας και αυτό τελικά οδηγεί σε ανωοθυλακιορρηκτικούς κύκλους. Έτσι λόγω έλλειψης ωορρηξίας δημιουργείται καθυστέρηση στην έλευση των περιόδων. Επίσης τα ανδρογόνα αυξάνονται στο σύνδρομο προκαλώντας ανδρογενή τριχόπτωση ή τριχοφυΐα.

Επειδή οι ορμονικές αλλαγές διαφέρουν από τη μία γυναίκα στην άλλη, ανάλογα διαφέρει και η βαρύτητα της ακμής, της τριχοφυΐας και των διαταραχών της εμμήνου ρύσεως. Συνήθως οι γυναίκες παρουσιάζουν λιγότερες από έξι έως οκτώ περιόδους ανά έτος, ενώ μερικές ενώ έχουν κανονική έμμηνο ρύση κατά τη διάρκεια της εφηβείας, αυτή διαταράσσεται αργότερα όταν η γυναίκα αποκτήσει επιπλέον βάρος.

Τόσο οι κανονικού βάρους όσο και οι υπέρβαρες γυναίκες με PCOS παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμία, τα οποία σχετίζονται με μη ικανοποιητική ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα ή ακόμη και με σακχαρώδη διαβήτη. Έτσι, το 10% των παχύσαρκων γυναικών με σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών να αναπτύσσουν διαβήτη τύπου 2. Επιπλέον, οι γυναίκες που είναι παχύσαρκες και επίσης έχουν αντοχή στην ινσουλίνη ή διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, ενώ το 30% των γυναικών με PCOS μπορεί να παρουσιάσει άπνοια κατά τον ύπνο.

Τα συμπτώματα του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών συμπεριλαμβάνουν:

• Διαταραχές περιόδου
• Υπογονιμότητα
• Αύξηση της τριχοφυΐας (στο πρόσωπο, το στήθος, το στομάχι, την πλάτη)
• Λιπαρότητα και ακμή
• Αυξημένο βάρος ή Παχυσαρκία
• Αντίσταση στην Ινσουλίνη ή Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2
• Υψηλή χοληστερίνη
• Αρτηριακή υπέρταση
• Ανδροειδής τριχόπτωση
• Δερματικές βλάβες
• Άπνοιες κατά τον ύπνο

Διάγνωση

Θα πρέπει να ληφθεί ένα πλήρες ιστορικό, να γίνει ένα γυναικολογικό υπερηχογράφημα, μια φυσική εξέταση για εκτίμηση της τριχοφυίας και να διενεργηθεί εργαστηριακός έλεγχος ο οποίος περιλαμβάνει εξέταση τόσο των γυναικολογικών ορμονών όσο και του σακχάρου και της ινσουλίνης (καμπύλη σακχάρου και ινσουλίνης). Ταυτόχρονα θα πρέπει να αποκλειστεί οποιαδήποτε άλλη αιτία που σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων, όπως η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων, οι ανδρογονο-εκκριτικοί όγκοι και η υπερπρολακτιναιμία.

Κατά το υπερηχογράφημα σύνηθες εύρημα είναι οι πολυάριθμες μικρές κύστες περιφερειακά στην ωοθήκη. Επίσης βρίσκουμε συνήθως ένα παχύ ενδομήτριο λόγω της άστατης εμμηνορρυσίας, καθώς επίσης και παρουσία ενδομητρικών πολυπόδων (ως αποτέλεσμα των αυξημένων οιστρογόνων).

Στις γυναίκες που έχουν μεγάλα διαστήματα χωρίς περίοδο και η δράση των οιστρογόνων είναι συνεχιζόμενη χωρίς την προστασία της προγεστερόνης, είναι απαραίτητη η υπερηχογραφική εκτίμηση του ενδομητρίου, καθώς ο κίνδυνος ανάπτυξης κακοήθειας αυξάνεται. Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και αντίσταση στην ινσουλίνη, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη, κάτι το οποίο είναι πιο πιθανό να συμβεί στις υπέρβαρες γυναίκες. Επίσης, οι γυναίκες αυτές εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα στο μέλλον.

Αντιμετώπιση

1. Απώλεια βάρους
2. Διατροφή και Άσκηση
3. Χορήγηση βιταμινών για την ρύθμιση των ορμονών μας
4. Χορήγηση ορμονικής θαραπείας με χαμηλής δόσης αντισυλληπτικό δισκίο ή με αντι-ανδρογόνα εάν οι προηγούμενες παρεμβάσεις αποτύχουν.

Γονιμότητα

Το συχνότερο πρόβλημα γονιμότητας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι η διαταραχή της ωοθυλακιορρηξίας. Η αντιμετώπιση της διαταραχής αυτής είναι κυρίως με φαρμακευτικά μέσα, εκ των οποίων το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο είναι η Κιτρική Κλομιφένη και η πιο σύγχρονη θεραπεία με αναστολές της αρωματάσης όπως η Λετροζόλη. Η θεραπεία με τα ανωτέρω σκευάσματα προκαλεί ωοθυλακιορρηξία στο 75% των ασθενών. Οι γυναίκες που δεν παρουσιάζουν ωοθυλακιορρηξία μετά από θεραπεία με αντι-οιστρογόνα μπορούν να υποβληθούν σε ενέσιμη ορμονική θεραπεία με γοναδοτροπίνες. Εναλλακτικά, πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας μπορεί να γίνει και μετά από drilling των ωοθηκών, μια χειρουργική επέμβαση η οποία γίνεται λαπαροσκοπικά με πολύ καλά αποτελέσματα. Τέλος, αν όλες οι παραπάνω επιλογές δεν επιτύχουν, το ζευγάρι μπορεί να ακολουθήσει τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποιήσης.

Πρέπει να τονιστεί ότι σε γυναίκες με αμηνόρροια, η συνεχής δράση των οιστρογόνων που προκαλείται στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να έχει δυσμενή επίδραση στη μήτρα και στο μαστό (σπανίως ανάπτυξη κακοήθειας). Γι’ αυτό η χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων χαμηλής δοσολογίας είναι θεραπεία εκλογής στις γυναίκες που δεν επιθυμούν εγκυμοσύνη.